De ziekenfondsen zijn de basisstructuur van de sector. De wet van 6 augustus 1990 definieert hen als
verenigingen van natuurlijke personen die het bevorderen van het fysiek, psychisch en sociaal welzijn als streefdoel hebben in een geest van voorzorg, onderlinge hulp en solidariteit.
Ze oefenen hun activiteiten zonder winstoogmerk uit. Momenteel moet een ziekenfonds minstens 15.000 leden tellen, maar er bestaan afwijkingen.
Volgens de wet moeten de ziekenfondsen aan deze minimumvereisten voldoen:
- De verplichte verzekering voor geneeskundige verzorging en uitkeringen mee uitvoeren (bijvoorbeeld de verstrekkingen geneeskundige verzorging terugbetalen). De terugbetalingen zijn voorzien in de sociale zekerheid en zijn dus voor elk ziekenfonds gelijk.
- Voor hun leden financieel tussenkomen in de kosten van preventie en behandeling van ziekte en invaliditeit en uitkeringen toekennen bij arbeidsongeschiktheid of om het fysieke, psychische of sociale welzijn te bevorderen.
- Hulp, voorlichting, begeleiding en bijstand verlenen om het fysieke, psychische of sociale welzijn te bevorderen.
De twee laatste punten behoren tot de aanvullende verzekering. De inhoud daarvan vult elk ziekenfonds anders in. De algemene vergadering van een ziekenfonds beslist namelijk welke voordelen de leden aangeboden krijgen en aan welke voorwaarden er voldaan moet worden. Alle voordelen staan beschreven in de statuten van het ziekenfonds.
Die algemene vergadering wordt verkozen door de leden van het ziekenfonds, dus de personen die erbij zijn aangesloten en bijdragen betalen voor de aanvullende verzekering. Ze beslist onder andere over:
- De statutenwijzigingen
- De verkiezing en herroeping van de bestuurders
- De goedkeuring van de begroting en de jaarrekeningen
- De aanstelling van een of meer bedrijfsrevisoren
- De fusie met een ander ziekenfonds
- De toetreding tot een landsbond
- De ontbinding van het ziekenfonds
De algemene vergadering kiest ook de raad van bestuur. Die raad van bestuur spreekt zich uit over alle kwesties die niet onder de bevoegdheid van de algemene vergadering vallen.
Om een terugbetaling of vergoeding te krijgen voor de verplichte verzekering is een aansluiting tot een ziekenfonds onmisbaar, tenzij:
- u zich aansluit bij de Hulpkas voor Ziekte- en invaliditeitsverzekering (HZIV). Dat is een openbare instelling van sociale zekerheid die de terugbetalingen in de verplichte verzekering voor zich neemt. De Hulpkas organiseert geen enkele dienst van de aanvullende verzekering en biedt geen verzekeringsproducten aan.
- u bent aangesloten bij de Kas der geneeskundige verzorging van HR Rail. Dat kan alleen voor de personeelsleden en gepensioneerden van HR Rail en is voor hen verplicht.